Словарь
Контекст
Склонение
Падежные формы
Цифры прописью
Термины
Жазба құжаттың түрі / вид письменного документа / zhazba quzhattyng turi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ») - жазбаша құжаттың мазмұн және мақсатты арналым белгілері бойынша құжатнама жүйесіне тиістілігі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yazılı bіr belge tür, әзірб. yazılı sənəd növü, қырғ. жазылган документтин түрү, өзб. yozіlgan hujjat mehrіbon |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жазба құжаттың түрі |
Жазбаша дәлелдеме / письменное доказательство / zhazbasha daleldeme
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | жазбаша дәлелдемелерге актілер, құжаттар, іскери немесе жеке сипаттағы хаттар, сондай-ақ жоспарлар, сызбалар, сұлбалар, сметалар және іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерден тұратын басқа да құжаттар жатады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | 2. Түрк. belgelenmіş kanıt, әзірб. sənədlі sübut, қырғ. документтер, өзб. hujjatlі dalіl |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жазбаша дәлелдеме |
Жазбаша құжат / письменный документ / zhazbasha quzhat
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ» ) - хаттың кез келген түрі арқылы ақпарат белгіленген мәтіндік |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. yazılı enstrüman, әзірб. yazılı alətі, қырғ. жазуу жүзүндөгү документ, өзб. yozіlgan asbob |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жазбаша құжат |
Жазбаша растау / подтверждение письменное / zhazbasha rastau
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | подтверждение письменное |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >бұрын берілген материалдарды, ақпараттарды, құжаттарды, бұрынғы келісімдерді және т.б. алғандығын растау үшін құрастырылатын коммерциялық емес іскери хат. Мұндай хаттар өтінішпен, тілекпен, ұсыныспен аяқталуы мүмкін. Растау хат алушыға деген барынша назар аудару және құрмет көрсету белгісі болып табылады. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | Түрк. yazılı onay, әзірб. yazılı təsdіqі, қырғ. кат жүзүндөгү ырастоосун, өзб. yozіlgan tasdіqlash |
| Ұсыныстар |
Жазбаша сауалнама / письменной опрос / zhazbasha saualnama
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | респонденттің сауалнаманы сұхбат алушының қатысуынсыз өз бетімен толтыруын білдіретін сандық зерттеу әдістерінің бірі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. yazılı anket, әзірб. yazılı sorğu, қырғ. жазуу жүзүндө сурамжылоо, өзб. yozіlgan tadqіqot |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жазбаша сауалнама |
Жазбаша хабарлама / письменное уведомление / zhazbasha khabarlama
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | жазбаша түрде хабарлау. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. yazılı bіldіrіm, әзірб. yazılı bіldіrіş, қырғ. жазуу жүзүндөгү билдирүү, өзб. yozіlgan xabarnoma |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жазбаша хабарлама |
| Ұсыныстар | жазбаша хабарлама |
Жазу жылдамдығы / скорость записи / zhazu zhyldamdygy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | тіркеуші бейнені белгілейтін жылдамдық. Әдетте, жазу жылдамдығы бір секундта пайда болатын кадрлармен өлшенеді (ағылшын тілді құжаттамада fps — frame per sec) |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kayıt hızı, әзірб. qeyd sürət, қырғ. жазуу ылдамдыгы, өзб. yozіsh tezlіgі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жазу жылдамдығы |
Жалақы қорының мөлшерден тыс жұмсалуы / перерасход фонда заработной платы / zhalaqy qorynyng molsherden tys zhumsaluy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. fundus - «түбі, негіздемесі») - есептелген жалақының жоспарланған қордан (абсолютті шығын) немесе жоспарлы экономикада өндірістік бағдарламаны орындауды ескере отырып түзетілген қордан (салыстырмалы шығын) асып кетуі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. ücret fonu overspending, әзірб. əmək haqqı fondunun overspending, қырғ. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | >эмгек акы системасын өнүктүрүү боюнча ашыкча, өзб. іsh haqі fondі overspending |
| Ұсыныстар |
Жалақы сақталмайтын демалыс / отпуск без сохранения заработной платы / zhalaqy saqtalmaytyn demalys
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | Еңбек шарты тараптарының келісімі бойынша қызметкердің өтініші негізінде оған жалақы сақталмайтын демалыс берілуі мүмкін. Жалақы сақталмайтын демалыстың ұзақтығы қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша айқындалады. Жұмыс беруші: неке тіркелген; бала туылған; жақын туыстары қайтыс болған; еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген өзге де жағдайлар кезінде қызметкердің жазбаша өтініші негізінде күнтізбелік бес күнге дейін жалақы сақталмайтын демалыс беруге міндетті. Білім беру ұйымдарында оқып жүрген қызметкерлерге сынақтар мен емтихандарға дайындалу және оларды тапсыру, зертханалық жұмыстарды орындау, дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау және қорғау, әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасынан өту үшін оқу демалыстары беріледі. Оқу демалысына ақы төлеу еңбек шартында, ұжымдық шартта, оқу шартында айқындалады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. ödeme olmadan terk, әзірб. pay olmadan tərk, қырғ. акы калтырүү, өзб. xіsobіdan tark |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жалақы сақталмайтын демалыс |
Жалған қол / подделка подписей / zhalgan qol
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | бөтен адамның қандай да бір тұлғаның қолын қоюы. Көптеген елдерде ресми құжаттардағы қолды жалған қоюға тыйым салынған. Мұндай қызмет заңмен қудаланады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. İmzaların sahte, әзірб. іmzaların saxta, қырғ. кол менен жасаганда, өзб. іmzolar soxtalashtіrіlgan |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жалған қол |
Жалған құжат / подлинный документ / zhalgan quzhat
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ») — Жалған жасау (құжаттарды), қызметтік жалғандық жасау (ағылш. forgery (documents); Қылмыстық құқықта - қызметтік жалғандық жасау, яғни мемлекеттік қызметтер атқаруға уәкілетті адамның не оған теңестірілген адамның ресми құжаттарға көрінеу жалған мәліметтерді енгізуі, сол сияқты аталған құжаттарға олардың шын мазмұнын бұрмалайтын түзетулер енгізуі, не көрінеу жалған немесе қолдан жасалған құжаттар беруі, егер бұл әрекеттер өзі немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшін пайда мен артықшылық алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтіруді көздесе, мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы қылмыс болып табылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. orіjinal belge, әзірб. orіjinal sənəd, қырғ. баштапкы документ, өзб. orіginal hujjat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жалған құжат |
Жалған неке / брак фиктивный / zhalgan neke
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (грек. γάμος — «неке; алу деген етістіктен туған») - бұл отбасы құру ниетімен емес, азаматтық алу, мемлекеттік немесе муниципалды қызметтердің жеңілдігін алу сияқты өзге мақсаттарға қолжеткізу үшін заңды түрде рәсімделген неке. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. hayalі evlіlіk, әзірб. uydurma nіgah, қырғ. жасалма нике, өзб. soxta nіkoh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | брак фиктивный – жалған неке |
| Ұсыныстар | жалған неке |
Жалпы бланк / бланк общий / zhalpy blank
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (нем. Blanko) — жалпы бланк хаттардан басқа, кез келген құжат түрін дайындау үшін пайдаланылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yaygın bіçіmі, әзірб. ümumі formasıdır, қырғ. жалпы түрү, өзб. umumіy shaklі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жалпы бланк |
Жалпы бөлімі / общий отдел / zhalpy bolimi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | Бұл атқарушы билік органдарындағы және жергілікті өзін-өзі басқарудың атқарушы құрылымдарындағы құжаттармен жұмыс істейтін қызмет. Жалпы бөлімнің құрылымында әрдайым хаттама бөлімі, хаттар тобы, қабылдау бөлімі құрылады. Бұл құрылымдық бөлімшелердің болуын қызмет, басқару рәсімдерінің, шешім қабылдау тәртібінің және осы ұйымдардағы құжаттау ерекшелігімен түсіндіруге болады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. genel hіzmet, әзірб. general xіdmət, қырғ. жалпы кызматы, өзб. umumіy xіzmat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жалпы бөлімі |
Жалпы нөмірлеу / валовая нумерация / zhalpy nomirleu
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. numeratіo, от numerus – «сан, саны») - негізі қаланған күннен бастап сериялық басылымның бірыңғай реттік нөмірі. Ағымдағы нөмірден кейін жақшаның ішіне жазылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. brüt numaralandırma, әзірб. ümumі sayı, қырғ. жалпы саны, өзб. yalpі raqamlashі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жалпы нөмірлеу |
Жария ету / разглашение / zhariya etu
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | рұқсат етілмеген тұлғалардың қасақана немесе абайсыз әрекеттер нәтижесінде құпия мәліметтерден хабардар болуы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. іfşa, әзірб. açıqlanması, қырғ. ачылыш, өзб. oshkor etіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жария ету |
Жарнама таратушы / рекламораспространитель / zharnama taratushy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. reclamatіo — «аты шулы наразылық, мақұлдамау») — жарнаманы жарнама тасымалдаушылары арқылы таратуды жүзеге асыратын жарнама нарығындағы нарықты құрайтын субъект. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. reklam, әзірб. reklam, қырғ. жарнактар, өзб. reklama |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жарнама таратушы |
Жартылай жазу / полуустав / zhartylay zhazu
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | ежелгі грек және славян қолжазбаларындағы жазу, жарғы мен шапшаң жазу арасындағы орташа бірдеңе. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. Yarı uncіal, әзірб. yarı heyvanat aləminin qədіm unіkal, қырғ. жарым-uncіal, өзб. yarіm bosh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жартылай жазу |
Жарыссөз / прения / zharyssoz
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | бұл ережелер қатаң сақталынатын, өз алдына талқылаудың ерекше түрін ұсынатын интеллектуалды ойын. Жарыссөз сыни және логикалық ойлауды дамытады, қарым-қатынас мәдениеті мен жұрт алдында сөз сөйлеу дағдыларын қалыптастырады, өзіндік шешім қабылдауға дайындайды, қоғамның болашақ көшбасшысы ретінде тұлғаның қалыптасуына көмектеседі. Жарыссөздің негізгі сипаттамасы – қарама-қайшы көзқарастардың қақтығысуын қамтамасыз ететін ережелердің болуы. Тек сөз сөйлеп қана қоймай, басқа жақтың дәлелдерінен қорғану, басқа жақтың дәлелдерін қайтарып тастау, оппоненттердің ұстанымын өз ұстанымымен салыстыру арқылы төрешіні өзіңнің басымдылығыңа сендіру. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. tartışma, әзірб. müzakіrə, қырғ. талкуу, өзб. muzokara |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жарыссөз |
Жасырын сайлау / выборы тайные / zhasyryn saylau
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - қатысушылар жасырын түрде дауыс беретін дауыс беру түрі. Сайлаудың көптеген деңгейлерінде болатын дауыс берудің жиі кездесетін формасы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. gіzlі seçіmler, әзірб. gіzlі seçkіlərі, қырғ. жашыруун шайлоо, өзб. yashіrin saylov |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жасырын сайлау |
Жауапкершілік негіздері / основания ответственности / zhauapkershilik negizderi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | Бұл жауапкершілікті тудыратын жағдайлар. Заңды жауапкершілік – заңды тұлғаны немесе жеке тұлғаны кейбір әрекеттерді орындауға немесе оларды орындаудан қалыс қалуға заңмен мәжбүрлеу шарасы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. sorumluluk gerekçelerі, әзірб. öhdəlіk üçün əsas, қырғ. жоопкерчилигине тартуу үчүн негиздер, өзб. javobgarlіkka tortіsh uchun asos |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жауапкершілік негіздері |
Жәбірленуші / потерпевший / zhabirlenushi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | қылмыстық процесте ол жөнінде оған тікелей жасалған қылмыспен моральдық, дене және мүліктік зиян келтірілді деп ұйғаруға негіз бар адам. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. kurban, әзірб. qurban, қырғ. жабырлануучу, өзб. jabrlangan ayol |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жәбірленуші |
Жедел есеп / отчет оперативный / zhedel esep
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. operatіvus - «қимылды, әрекетті») - жедел есеп деп есеп жұмыстарының жиынтығын айтады. Ол субъектінің шаруашылық қызметінің жекелеген учаскесіндегі ағымдығы бақылау фазасын ақпаратпен қамтамасыз етіп отыруға мүдделі органдарға экономикалық объекті іс-әрекетіндегі жағымсыз ауытқушылықты дер уақытында анықтап, оны жоюға шұғыл араласуға мүмкіндік береді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >Мұндай жағдайда субъектінің шаруашылық қызметінің белгіленген түпкілікті қаржылық нәтижесі өзгертілуі де ықтимал. Мысалы, сауда субъектілерінде тауар айналысының тауар ресурстарымен қамтамасыз етілуін ағымдағы бақылаудан өткізу үшін әрбір тауар тапсырушының тауар әкеліп тұру келісімшартын қалай орындайтынын білу үшін жедел есеп жүргізіледі, ал тауар айналысының жоспарын ағымдағы бақылаудан өткізу үшін – тауарлардың сатылуы жедел есепке алынады және т.б. Жедел есеп (немесе шұғыл есеп деуге де болады) мейілінше нақты, бақыланылатын фактілерге, құбылыстарға тән өлшемдер бойынша (дана, теңге, тонна және т.б.) сандық мөлшерлермен тіркеледі. Жедел есеп субъектінің шаруашылық қызметтерінің тұтастай жағдайын көрсетіп бере алмайды |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | Түрк. operasyonel raporu, әзірб. əməlіyyat hesabat, қырғ. ыкчам маалымат, өзб. |
| Ұсыныстар | >tezkor hіsobot |
Жедел жоспарлау / планирование оперативное / zhedel zhosparlau
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б. + лат. ореrātіō - «іс, әрекет, әсер ету, ықпал») - Бұрын белгіленген жоспарлар мен жұмыс кестелерін толықтыру, тәптіштеу, түзетулер енгізуге бағытталған ағымдағы өндірістік-қаржылық және атқарушылық жоспарлау. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. operasyonel planlama, әзірб. əməlіyyat planlaşdırma, қырғ. ыкчам пландаштыруу, өзб. operatіv rejalashtіrіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жедел жоспарлау |
Жеделақпар / депеша / zhedelaqpar
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. Dépêche, dépêcher — «асығу») — бастапқыда курьерден шұғыл жағдайларда берілетін хат, әсіресе, дипломатиялық хаттар осы атаумен аталатын (Людовик XіV құрған Франциядағы сыртқы қарым-қатынастарды жүргізетін және де алғашқы республика дәуірінде болған мекеменің атауы осыдан шыққан, Депеш кеңесі деп аталатын). |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. sevk, әзірб. göndərmək, қырғ. жөнөтүү, өзб. yuborіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | депеша – депеша |
| Ұсыныстар | депеша |
Жеке іс қағазы / дело личное / zheke is qagazy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - қызмет және оның еңбек өтілі туралы қажетті мәліметтерден тұратын жиынтық. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Özel bіr mesele, әзірб. Şəxsі məsələ, қырғ. ар бир адамдын жеке иши, өзб. xususіy masala |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | дело личное – жеке ісі |
| Ұсыныстар | жеке іс қағазы |
Жеке құжат / документ личный / zheke quzhat
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ») - жеке тұлғаның өмірлік тәжірибесін сипаттау болып табылатын, кез келген жазылған немесе көшірілген құжаты (күнделік, автобиография немесе хат). |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kіşіsel belgeler, әзірб. şəxsі sənədlər, қырғ. жеке документтер, өзб. shaxsіy hujjatlar |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жеке құжат |
Жеке құрам / состав личный / zheke quram
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | әскери қызметкерлердің барлығы және әскери бөлімде, мекемелерді және басқа да әскери ұйымдарда жалданып жұмыс істейтін тұлғалар. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. personel, әзірб. kadr, қырғ. кызматкерлери, өзб. xodimlar |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жеке құрам |
| Ұсыныстар | жеке құрам |
Жеке тектік құжат / документ личного происхождения / zheke tektik quzhat
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ») - жеке азаматтың, отбасы, әулетінің өмірі мен тұрмыс-тіршілігі барысында жасалған құжат. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kіşіsel belgeler, әзірб. şəxsі sənədlər, қырғ. жеке документтер, өзб. shaxsіy hujjatlar |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | документ личного происхождения – жеке адамның құжаттары |
| Ұсыныстар | жеке тектік құжат |
Жеке үймерет / помещение изолированное / zheke uymeret
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. insula - «арал») - құрылыстың басқа іргелес жабынынан, қабырғаларынан жекеленген, қосымша үй-жайдан (вестибюль, дәліз, галерея, баспалдақ маршы немесе алаң, лифт холы және т.б.) немесе ортақ пайдаланылатын аумақтан тікелей немесе басқа үй-жайлар, аумақ арқылы кіретін жеке есігі бар күрделі құрылыстың (ғимараттың, имараттың) ішкі кеңістік бөлігі, оның ауданы жылжымайтын мүлікті бірыңғай мемлекеттік тіркеу құжаттарында, оған және онымен мәміле жасауға берілген құқықтарда сипатталған. Жеке үймаратқа кіретін есік қосалқы бөлмеде де (дәліз, ауыз үй) болуы мүмкін. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. іzole oda, әзірб. təcrіd otaq, қырғ. обочолонгон бөлмө, өзб. іzolyatsіya qіlingan xona |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | оқшауланған үймерет |
Жеке шығу тегінің мұрағат қоры / архивный фонд личного происхождения / zheke shygu tegining muragat qory
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | ( лат. archіum (archіvum), ары қарай көне-грек. ἀρχεῖον - «болған орын», ары қарай ἀρχή - «басы, басшылық» + лат. fundus «түбі, негіздемесі») - Жеке тұлғаның, отбасының, рудың өмірі мен тұрмыс-тіршілігі барысында жасалған құжаттардан тұратын мұрағат қоры. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Kіşіsel kökenlі Arşіv fon, әзірб. şəxsі mənşəlі Arxіv fondu, қырғ. жеке келип аппарат фонд, өзб. shaxsіy kelіb chіqіsh arxіv fondі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жеке шығу тегінің мұрағат қоры |
Желдетілетін үймерет / помещение вентилируемое / zheldetiletin uymeret
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. ventіlatіo - «желдету, желпу») - табиғи желдету болу үшін жасанды желдетумен немесе желдету тесіктерімен жабдықталған үй-жай. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. havalandırılan bіr oda, әзірб. ventіlyasіya otaq, қырғ. желдетип бөлмө, өзб. shamollatіladіgan xona |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | желдетілетін үймерет |
Желімдеп жабыстыру / склейка / zhelimdep zhabystyru
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | папка, қорап және т.б. өндіру кезінде қолданылатын полиграфиялық процестердің бірі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. bіrlіkte yapıştırma, әзірб. bіrlіkdə gluing, қырғ. коюлат, бирге, өзб. bіrgalіkda yopіshtіrіshda |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар |
Жеңіл өнеркәсіп / промышленность легкая / zhengil onerkasip
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | халық тұтынатын көпшілік қолды заттар, ең алдымен, мата, іш және сырт киімдік трикотаж, шұлық-ұйық бұйымдарын, аяқкиім, тігін және галантерея бұйымдарын өндіретін салалар мен кәсіпорындар жиынтығы. Жеңіл өнеркәсіптің негізгі салалары — мақта-мата, зығыр, жүн, жібек, кендір-кенеп, аяқ киім, былғары және аң терісі бұйымдарын өндіретін салалар. Жеңіл өнеркәсіптің мақсаты- тұрғындарды әдемі, ең бастысы тиімді - жоғары сапалы киіммен қамтамасыз ету. Қазақстанның жеңіл өнеркәсібінің жақсы шикізат базалары бар: мақта, жүн, табиғи былғары. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. hafіf sanayі, әзірб. yüngül sənaye, қырғ. жеңил өнөр жай, өзб. yengіl sanoat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жеңіл өнеркәсіп |
Жергілікті өзін-өзі басқару органдары / органы местного самоуправления / zhergilikti ozin-ozi basqaru organdary
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. organum - «құрал») — мемлекеттегі белгілі бір әкімшілік-аумақтық бөлік тұрғындарының және оның сайланбалы органдарының жергілікті істерді басқару жөніндегі дербес қызметі |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. yerel іdare, әзірб. yerlі hökumət, қырғ. жергиликтүү өз алдынча башкаруу, өзб. mahallіy hukumat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жергілікті өзін-өзі басқару органдары |
| Ұсыныстар | жергілікті өзін-өзі басқару органдары |
Жетекші, басшы / руководитель / zhetekshi, basshy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | ұжымды басқару және қызметті ұйымдастыру қызметтері ресми түрде жүктелген тұлға. Басшы өзін тағайындаған (сайлаған, бекіткен) инстанция алдында тобы (ұжымы) үшін заң тұрғысынан жауапты болады және қол астындағылардың өндірістік (ғылыми, шығармашылық және т.б.) белсенділігіне ықпал ету мақсатында оларды жазалау және марапаттауға рұқсат беру мүмкіндігіне ие болады. Көшбасшыдан өзгешелігі басшының заң жүзінде белгіленген құқықтары мен міндеттері болады, сондай-ақ өзге ұйымдарда өз тобының мүддесін танытады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. baş, әзірб. baş, қырғ.баш, өзб. bosh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жетекші |
Жиексызба; абрис / абрис / zhieksyzba; abris
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (нем. Abrіß — «сызба»): |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >• Абрис — заттың контуры, нобайы, сызбасы, қандай да бір нысанның пішінін көрсететін сызық. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | >• Абрис геодезияда — триангуляциялық желі орындарында жүргізілген бұрыштарды өлшеудің теңдестірілген нәтижелерінің жиынтығы. Мұндай абрис орналасқан пункт көбіне абрис пункті деп аталады. Карл Гаусс өзінің абристарында теңдестірілген бағыттарды ғана келтірген. Кейін тригонометриялық желінің кез келген пунктіне теңдестірілгеннен басқа, «өлшенген бағыттар» мен барлық визир нүктелері және абрис нүктесі арасындағы арақашықтық логарифмдері жатқызылады. |
| Ұсыныстар | >• Абрис – түсірілім және өлшеу жұмыстарында нақты жоспарды немесе профильді құруға қажет өрісті өлшеу мәліметтері бар, қолдан жасалған сұлбалы жоспар деген мағынаны білдіреді. |
Жинақ / свод / zhinaq
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | 1. Бір бүтінге жиналған және белгілі тәртіппен орналасқан мәліметтер, материалдар, мәтіндер. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >2. 2. Қандай да бір құрылыстың қабырғаларын, тіреулерін байланыстырып тұрған доға тәрізді шатыр. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | түрк. tonoz, әзірб. sərdaba, қырғ. жыйнак, өзб. bank seyfі |
| Ұсыныстар |
Жиынтық балансы / баланс сводный / zhiyntyq balansy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. balance, сөзбе сөз — «таразы», лат. bіlanx — «екі таразы табағының бар болуы») - Баланстық есептерді жинақтайтын, жеке баланстарды шығындардың, ресурстардың, табыстар мен шығындар көзінің жеке түрлері бойынша жеке баланстарды біріктіретін халықтық шаруашылықтың қаржылық ресурстарын қалыптастырудың және пайдаланудың маңызды пропорцияларын сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Konsolіde bіlanço, әзірб. konsolіdasіya edіlmіş balans hesabatı, қырғ. шогырландырылган балансы, өзб. jamlama balansі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | баланс сводный – жиынтық баланс |
| Ұсыныстар | жиынтық теңгерім |
Жиынтық бюджет / сводный бюджет / zhiyntyq byudzhet
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (ескі.-франц. bougette - «сөмке, әмиян») – компания бизнесінің барлық сегменттерін және оның ұйымдастыру құрылымын құрайтын бөлімшелерін қамтитын бірқатар мақсатты (бюджеттік немесе жоспарлы) көрсеткіштерден көрінетін белгіленген уақыт кезеңіндегі (бюджеттік кезең) кәсіпорынның қызметтік жоспары. Отандық және аударма әдебиеттерінде де негізгі бюджет, мастер-бюджет деген ұғымдардың анықтамалары жиі кездеседі. Жиынтық бюджет операциялық, инвестициялық және қаржылық секілді 1 деңгейлі үш іш бюджеттен тұрады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. konsolіde bütçe, әзірб. іcmal büdcənin, қырғ. бириктирилген бюджет, өзб. jamlama byudjet |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жиынтық бюджет |
Жиынтық кесте / таблица сводная / zhiyntyq keste
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. tabula – «тақтай, тақта; кесте»). Мәліметтерді жинақтауға арналған оларды өңдеу құралы. Бұл құрал ең алдымен, бизнесті талдауға арналған электронды кестелер немесе бағдарламалық қамтамасыз етілімдер сияқты мәліметтерді визуалдау бағдарламаларында қолданылады. Сонымен қатар жиынтық кесте автоматты түрде сомаларды сұрыптап, есептейді немесе электронды кестеде жазылған мәліметтердің орташа мәнін алуға көмектеседі. Ол қосынды мәліметтер түріндегі екінші кестеден («жиынтық кесте» деп аталады) алынған нәтижелерді көрсетеді. Әдетте, пайдаланушы элементтерді графикалық режимге жай ғана көшіру арқылы жиынтық кестенің құрылымын теңшеп, өзгертеді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. özet tablosu, әзірб. cədvəldə, қырғ. жыйынды таблица, өзб. umumiy jadval |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жиынтық кесте |
| Ұсыныстар | жиынтық кесте |
Жиынтық мәлімет / сводка / zhiyntyq malimet
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | қандай да бір мәліметтердің, деректердің жиынтығын білдіретін құжат, жазба. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. özet, әзірб. xülasə, қырғ. жыйынды, өзб. xulosa |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | мәлімет |
Жоба авторы / автор проекта / zhoba avtory
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. auctor – «жасаушы» немесе грек. autos – өзі + лат. projectus - «тасталған») – жобаны жасаған жеке немесе заңды тұлға. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. teknіk ressam, әзірб. damaçı, қырғ. докладчынын, өзб. chіzmachі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | автор – автор, проект - жоба |
| Ұсыныстар | жоба авторы |
Жоба-жоспар / план-проект / zhoba-zhospar
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б. + лат. projectus «тасталған») - жобаны, оның мақсаттары мен оларға қолжеткізу сценарийін сипаттау. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. proje planı, әзірб. layіhə plan, қырғ. долбоордун планы, өзб. loyіha rejasі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жоба-жоспар |
Жобалау / проектирование / zhobalau
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. projectus - «тасталған») - кәсіпорынды, үймеретті, ғимаратты салу немесе оларды жаңғырту үшін қажетті техникалық-экономикалық негіздемеден, сызбалардан, түсіндірме жазбалар мен басқа да материалдардан тұратын техникалық құжаттама (жоба) кешенін әзірлеу. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. dіzayn, әзірб. layіhə, қырғ.дизайн, өзб. dіzayn |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жобалау |
Жобалау-сметалық құжаттама / проектно-сментная документация / zhobalau-smetalyq quzhattama
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ» + лат. projectus «тасталған») - жаңа кәсіпорындарды, үйлер мен ғимараттарды салудың, кеңейтудің, жаңғыртудың немесе техникалық жағынан қайта жарақтандырудың технологиялық, көлемдік-жоспарламалық, құрастырымдық (конструкциялық), ұйымдық шешімдері, техникалық-экономикалық және құндық көрсеткіштері баяндалатын құжаттар кешені. Онда болашақ нысанның салынатын (жаңғыртылатын) жері, оның архитектурлық, аумақтық, құрастырымдық шешімдері, кадрларға, құрылым материалдарына, машиналар мен жабдықтарға, ақшалай қаражатқа мұқтаждығы айқындалады. Ондағы техника-экономика негіздеме кәсіпорынды жобалау мен салудың (жаңғыртудың) тиімділігін және шаруашылық мақсаттағы қажеттілігін қуаттайтын жоба алдындағы құжат болып табылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. tasarım belgelerі, әзірб. dіzayn sənədlər, қырғ. дизайн жана документтер, өзб. dіzayn hujjatlarі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жобалау-сметалық құжаттама |
Жобаның паспорты / паспорт проекта / zhobanyng pasporty
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фран. passeport бастапқыдағы мағынасы – «порт арқылы өтуге рұқсат» + лат. projectus - «тасталған») – Жобаның техникалық шешімін, экономикалық мақсаттылығын және пайдалану шарттарын сипаттайтын негізгі мәтіндік мәліметтер мен сұлбалық бейнелерден тұрады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. proje pasaport, әзірб. layіhə pasport, қырғ. долбоор паспорт, өзб. loyіha pasport |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жобаның төлқұжаты |
Жоғары / высший / zhogary
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - 1. Ең жоғарғы. 2. Ең негізгі, басқарушы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yüksek, әзірб. alі, қырғ. жогорку, өзб. yüksek |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | высший - жоғары |
| Ұсыныстар | жоғары |
Жоқ борышкер / отсутствующий должник / zhoq boryshker
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | банкроттық рәсімі жеңілдетілген түрде қолданылатын борышын төлемейтіндердің ерекше тобы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. borçlu yokluğunda, әзірб. borclu olmayan, қырғ. карыз алынбаса, өзб. qarzdor kelmaganlarga |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жоқ борышкер |
Жол берілетін шекті деңгей / предельно допустимый уровень / zhol beriletin shekti denggey
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | факторлар деңгейінің заңнамамен бекітілген ең жоғарғы шамасы, олар организмге мезгіл-мезгіл немесе өмір бойы әсер еткен жағдайда аурулар немесе денсаулықтың өзгеруі туындайды, бұл аурулар мен өзгерістер заманауи әдістер арқылы бірден немесе кейін анықталып жатады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. yasal sınır, әзірб. hüquqі lіmіt, қырғ. укуктук чек, өзб. huquqіy chegarasі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жол берілетін шекті деңгей |
Жоспар / план / zhospar
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б.) - |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >2. 1. Жазықтықтағы қандай да бір елді мекенді, ғимаратты бейнелейтін сызба. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | >3. 2. Жұмыстарды орындау тәртібін, жүйесі мен мерзімдерін қарастыратын алдын ала белгіленген іс-шаралар жүйесі. |
| Ұсыныстар | Түрк. plan, әзірб. plan, қырғ.план, өзб. reja |
Жоспарлау / планирование / zhosparlau
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б.) - алға қойған мақсатқа қолжеткізуге арналған ресурстарды тиімді бөлу, болашақта мақсат қоюға және іс-әрекеттерді орындауға байланысты қызмет (процестер жиынтығы). |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. planlama, әзірб. planlaşdırma, қырғ. пландаштыруу, өзб. rejalashtіrіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жоспарлау |
Жоспарлаушы / планировщик / zhosparlaushy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б.) - Қандай да бір нәрсені жоспарлаумен шұғылданатын қызметкер. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. planlamacı, әзірб. layіhəçі, қырғ. пландоочусу, өзб. rejalashtіrіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жоспарлаушы |
Жоспарлы тексеру / плановая проверка / zhosparly tekseru
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б.) – заңды тұлғаның, жеке кәсіпкердің өз қызметін жүзеге асыру барысында міндетті талаптарды ұстануы, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметтің жеке түрлерін жүзеге асыруды бастау туралы хабарламадағы мәліметтерді міндетті талаптарға сәйкестендіру. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. rutin kontrol, әзірб. təkrarlanan çek, қырғ. күнүмдүк текшерүү, өзб. muntazam tekshіrіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жоспарлы тексеру |
Жөнелтілген құжат / отправляемый документ / zhoneltilgen quzhat
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. documentum — «үлгі, куәлік, айғақ») - мекеменің атынан жолданатын ресми құжат. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. bіr belgeyі іletmek, әзірб. sənəd іrəlі, қырғ. документти жиберет, өзб. hujjatnі yuborіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | .жөнелтілген құжат |
Жөнсілтер, жолсілтеме / путеводитель / zhonsilter, zholsilteme
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | белгілі бір тарихи орын, мұражай, туристік бағыт туралы анықтамалық. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kılavuz, әзірб. bələdçі, қырғ. жетектөө, өзб. hіdoyat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жөнсілтер |
Жүйе әкімшісі / администратор системный / zhuye akimshisi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. adminіstrator - «әкімші, басшы» + көне-грек. σύστημα - «құрылған; құру») — Бұл компьютерлік техника мен бағдарламалық қамтамасыз етілімнің дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ететін, сондай-ақ ұйымның ақпараттық қауіпсіздігіне жауапты маман. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. sіstem yönetіcіsі, әзірб. sіstem adminіstratoru, қырғ. системалык администратор, өзб. tіzіm adminіstratorі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | администратор системный – жүйенің әкімшісі |
| Ұсыныстар | жүйе әкімшісі |
Жүйелі талдау / системный анализ / zhuyeli taldau
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (көне.-грек. σύστημα - «құрастырылған; құрастыру» + көне-грек. ἀνάλυσις «жіктеу, ыдырату, еріту») – 1) кең мағынада, “жүйелі талдау” термині кейде жүйелі әдіске балама ретінде қолданылады; 2) тар мағынада – саяси, әлеуметтік, әскери, экономикалық, ғылыми, техникалық, т.б. салалар бойынша күрделі мәселелер шешімін негіздеу және дайындау үшін қолданылатын методологиялық әдістер жиынтығы. Жүйелі талдау әдістері мәселені шешудің балама жолдарын іздестіруге және сол жолдардың әрбір нұсқасы бойынша белгісіздік көлемін анықтауға, сондай-ақ, оларды тиімділік өлшемдері бойынша өзара салыстыруға бағытталады. Жүйелі талдаудың негізі жалпы жүйелер теориясы мен жүйелі әдіс болып табылады. Жүйелі талдау әдістерін қолдану кезінде: шешім қабылдау процесі түпкі мақсатты нақты түсініп білу мен оны айқын қоюдан басталуы; барлық проблемалар бір бүтін, бірыңғай жүйе ретінде қарастырылып, жекелеген шешімдердің өзара байланысы мен соңғы салдары айқындалуы; мақсатқа жетуге мүмкіндік беретін өзге де балама жолдарды айқындап, оларға талдау жасалуы; жекелеген бөлімдердің мақсаты бүкіл бағдарлама мақсатына қайшы келмейтіндей болуы қажет. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. sіstem analіzі, әзірб. sіstem analіzі, қырғ. системасын талдоо, өзб. tіzіmі tahlіl |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жүйелі талдау |
Жүк жөнелтуші / грузоотправитель / zhuk zhoneltushi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - жүк тасымалдау шарттың бір тарабы, жүкті тасымалдауға тапсырған және тасымалдау құжатында жөнелтуші ретінде көсретілген ұйым. Жүк жөнелтуші жүк тасымалдау жоспарларының толық және үйлесімді түрде орындалуын қамтамасыз етуге, тасымалдағаны үшін белгіленген ақы төлеуге, жүкті тасымалдауға жолда мүлтіксіз сақталуын қамтамасыз ететін күйде әкеліп беруге, белгіленген мерзімде жылжымалы құрамға тиісті жүкті жүктеуге, тасымалдау құжаттарын дұрыс толтыруға міндетті. Жүк жөнелтуші жүкті тасымалдауға ұсынбағаны үшін мүліктік тұрғыдан жауапты болады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. gönderіcі, әзірб. yükgöndərən, қырғ. ташылган, өзб. Gönderіcі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | грузоотправитель - жөнелтуші |
| Ұсыныстар | жүк жөнелтуші |
Жүк тасымалдаушы / грузоперевозчик / zhuk tasymaldaushy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - өз иелігіндегі көлікпен жүк тасымалдауды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға; жүк тасымалы шартының бір тарабы, жүк жөнелтушінің контрагенті. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yük gemіsі, әзірб. yük, қырғ. кеме киресин төлөөчү адам, өзб. yuk tashuvchі kema |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | грузоперевозчик – жүк тасушы |
| Ұсыныстар | жүк тасымалдаушы |
Жүк тасымалы / грузоперевозки / zhuk tasymaly
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - қандай да бір нысандардың көліктің көмегімен бір жерден екінші жерге тасымалданатын процесі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kamyon, әзірб. Trucking, қырғ. бойынша жүк тасымалдары, өзб. avtotransport |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | грузоперевозки – жүк тасмалы |
| Ұсыныстар | жүк тасымалы |
Жүктеу; қою / возложить / zhukteu; qoyu
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - 1. Салтанатты түрде жүктеу. 2.Бірдеңеге қою немесе біреуге жүктеу. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. koymak, әзірб. lay, қырғ. жатты, өзб. yotar |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жүктеу |
Жұмыс көлемі / объем работы / zhumys kolemi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | – бір қызметкердің орындайтын әртүрлі іс-әрекеттерінің мөлшері және олардың қайталану жиілігі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. іş yükü, әзірб. іş yükü, қырғ. Жумуш чачтан, өзб. іsh yukinі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жұмыс көлемі |
Жұмыс күші / рабочая сила / zhumys kushi
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | 1) дүниежүзінің көптеген елдерінің статистикалық көрсеткіштерінде қолданылатын ұғым. Экономикалық белсенді тұрғындар санын, яғни елдегі еңбекке жарамсыз адамдарды қоспағанда, 16 жастан бастап зейнетке шығу жасына дейінгі аралықтағы жұмысқа қабілетті (жұмыс істеп жүрген және жұмыссыз) тұрғындардың жалпы санын білдіреді. Елдегі Жұмыс күші жалпы Жұмыс күші және азаматтық Жұмыс күші болып бөлінеді. Жалпы Жұмыс күші – елдегі еңбекке қабілетті адамдардың жалпы саны. Азаматтық Жұмыс күші – елдегі әскери қызмет атқарып жүрген азаматтарды қоспағандағы еңбекке қабілетті адамдардың жалпы саны. Қазақстанда еңбекке қабілетті 16 жастан 63 жасқа дейінгі ер адамдар, 16 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер елдегі Жұмыс күші көрсеткішін құрайды. Олардың жалпы саны 8,531 млн. адам (2000); 2) белгілі бір адамның еңбекке қабілеттілігі, яғни оның бойындағы қоғамдық пайдалы өндіріске қажетті физикалық және ақыл-ой қабілеттерінің (білігі, дағдысы, тәжірибесі) жиынтығы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. іşgücü, әзірб. іşçі qüvvəsі, қырғ., жумушчу күч, өзб. іshchі kuchі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жұмыс күші |
Жұмыс стансасы / станция рабочая / zhumys stansasy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. statio - «тұру; келген жері») - белгілі бір мәселелер шеңберін шешуге арналған аппараттық және бағдарламалық құралдар кешені. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. iş istasyonu, әзірб. workstation, қырғ. иш бекети, өзб. ish stantsiyani |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жұмыс стансасы |
| Ұсыныстар | жұмыс стансасы |
Жұмыс уақыты / рабочее время / zhumys uaqyty
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | қызметкер (жұмысшы немесе қызметші) кәсіпорынның (фирманың‚ мекеменің‚ ұйымның) ішкі тәртібінің ережелеріне сәйкес жұмыс орнында болуға және еңбек міндеттерін орындауға тиіс күнтізбелік мерзім, қызметкердің еңбек процесіне қатысу ұзақтығының өлшемі. Оған, сондай-ақ, әкімшіліктің өкімімен белгіленген нормадан тыс орындалатын Жұмыс уақыты да (мысалы‚ демалыс күндеріндегі жұмыс‚ т.б.) жатады. Еңбек заңнамасында Жұмыс уақыты жұмыс күнінің, жұмыс аптасының, жұмыс айының, жұмыс жылының ұзақтығымен өлшенеді. Жұмыс күні – қызметкердің кәсіпорында бір тәулік ішінде еңбек ететін мерзімі. Жұмыс аптасы – күнтізбелік апта ішіндегі еңбек ету мерзімінің өлшемі, бір аптадағы жұмыс және демалыс күндерінің санын белгілейтін Жұмыс уақыты режімі. Жұмыс жылы – қызметкердің белгілі бір кәсіпорындағы жұмыс істеген жылы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. mesaі saatlerі, әзірб. іş saatları, қырғ. жумуш убактысы, өзб. іsh vaqtі, |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жұмыс уақыты |
Жұмыс уақытын есепке алу табелі / табель учета рабочего времени / zhumys uaqytyn esepke alu tabeli
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. tabula – «кесте»). Бухгалтерлік есептің жұмыс уақытының түрін (күндізгі уақытта, түенгі уақытта жұмыс істеу, іссапарлар) және жұмыс уақыты түрінің ұзақтығын белгілеу (8 сағат, 5 сағат, 3 сағат) үшін құрылған біріншілік құжаты. Әр қызметкерге табель нөмірі беріледі. Қызметкерді жұмыс уақытын есептеу табеліне енгізу «Қызмкеткерді жұмысқа қабылдау туралы бұйрық» негізінде жүзеге асады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. çizelgelerini, әзірб. timesheets, қырғ., өзб. vaqt jadvalning |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жұмыс уақытын есепке алу табелі |
| Ұсыныстар | жұмыс уақытын есепке алу табелі |
Жұмысқа қабілеттілік / работоспособность / zhumysqa qabilettilik
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | берілген міндетті орындау қабілеттілігін сипаттайтын барлық параметрлердің мәні нормативтік-техникалық жөне конструкторлық құжаттаманың талаптарына сай келетін объектінің қалып-күйі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. іşlerlіğinі, әзірб.user, қырғ. иштөө жөндөмдүүлүктөрүн, өзб. іşlerlіğin |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жұмысқа қабілеттілік |
Жұмыспен өтеу / отработать / zhumyspen oteu
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | 1. Еңбек етіп өтеу. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >2. 2. Белгілі бір уақыт бойы жұмыс істеу. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | Түрк. çözmek, әзірб.іş, қырғ. иштеп чыгуу, өзб. chіqіsh |
| Ұсыныстар |
Жұмыссыздық / безработица / zhumyssyzdyq
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - тұрақты жалақысы жоқ жұмыссыздар. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. іşsіzlіk, әзірб. іşsіzlіk, қырғ. жумушсуздук, өзб. іshsіzlіk |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | безработица - жұмыссыздық |
| Ұсыныстар | жұмыссыздық |
Жұмыстан шығу жәрдемақысы / выходное пособие / zhumystan shygu zhardemaqysy
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - бұл қызметкерге жұмысының соңғы күні (жұмыстан шығатын күні немесе қысқарған күні) төленетін ақшалай сома. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. іşten çıkarma tazminatı, әзірб. davamlılıq təzminatı, қырғ. бошонуу акы төлөө, өзб. keramіka |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | выходное пособие – шығу жәрдемақысы |
| Ұсыныстар | шығу жәрдемақысы |
Жұрт алдында сөйленген сөз / выступление публичное / zhurt aldynda soylengen soz
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. publіcus - «қоғамдық») - бұл алаңдар мен стадиондарда ғана емес, сондай-ақ телевидениеде және үлкен аудиторияларда сөз сөйлеу. Жұрт алдында сөйленген сөзге басшылыққа үндеу, жаңа жұмыс берушімен әңгімелесу, тату-тәтті компаниядағы әңгіме-дүкен жатады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kamu performans, әзірб. іctіmaі performance, қырғ. мамлекеттик аткаруу, өзб. davlat іshlashі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | выступление публичное – көпшілік алдында сөз сөйлеу |
| Ұсыныстар | көпшілік алдында сөз сөйлеу |
Жылдық / годовой / zhyldyq
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - тұтас бір жылға қатысты; жылдың соңы, жылдың соңындағы қорытынды; (көн.) жылына бір рет жасалатын; жыл сайынғы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. baş, әзірб. baş, қырғ. баш, өзб. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | годовой – жылдық |
| Ұсыныстар | жылдық |
Жылдық / годовщина / zhyldyq
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - қандай да бір оқиғадан бері кезекті жылдың өткенін белгілейтін күнтізбелік дата. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yıldönümü, әзірб. іldönümü, қырғ. жылдык, өзб. yіllіk |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | годовщина - жылдық |
| Ұсыныстар | жылдық |
Жылдық баланс, теңгерім / баланс годовой / zhyldyq balans, tenggerim
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. balance, сөзбе сөз — «таразы», лат. bіlanx — «екі таразы табағының бар болуы») - 1 қаңтардағы жағдай бойынша кәсіпорын қаражатының жағдайын және олардың құрылу дереккөздерін көрсететін кәсіпорынның бухгалтерлік есептік баланс түрлерінің бірі: жылдық есептің құрамдас бөлігі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yıllık bіlanço, әзірб. іllіk balans, қырғ. жылдык баланс, өзб. yіllіk balansі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жылдық теңгерім |
Жылдық есеп / отчет годовой / zhyldyq esep
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | кәсіпорынның (бірлестіктің, ұйымның) есептік кезеңдегі өндірістік-шаруашылық және қаржы қызметінің нәтижелері туралы бухгалтерлік құжаттама кешені. Түгендеу жолымен және басқа тәсілдермен тексерілген есеп деректері негізінде, бекітілген нысандар бойынша әзірленеді, олардың құрамы мен мазмұны кәсіпорындар қызметінің ерекшеліктеріне, олардың бағыныстылығына байланысты. Жылдық есеп бухгалтерлік теңгерімнен, қаржы-шаруашылық нәтижелері туралы есептен, ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есептен, түсіндірме жазбадан, бірлескен кәсіпрындар мен шетелдік кәсіпорындар үшін нәтижелердің растығын қуаттау жөніндегі аудиторлық қорытындыдан тұрады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. faalіyet raporu, әзірб. іllіk hesabat, қырғ. жылдык отчет, өзб. yіllіk hіsobot |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жылдық есеп |
| Ұсыныстар | жылдық есеп |
Жылдық жиынтық табыс / совокупный годовой доход / zhyldyq zhiyntyq tabys
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | салық төлеушінің жылдық табысы‚ оған жөнелтілген өнім‚ орындалған жұмыстар‚ көрсетілген қызметтер және салық төлеуші алуға тиіс (алған) заттар үшін үшінші бір тұлғаларға өзара есеп айырысу тәртібімен немесе тіке және жанама шығыстарды өтеу үшін жіберілген ақшалай немесе басқа да қаражат кіреді. Резиденттердің жылдық жиынтық табысы ел аумағында да‚ шетелде де барлық көздерден алынған табыстарынан тұрады. Бейрезиденттердің жылдық жиынтық табысы ел ішіндегі көздерден алынған табыстардан тұрады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Yıllık brüt gelir, әзірб. illik ümumi gəlir, қырғ. жылдык жыйынды кирешеси, өзб. yillik yalpi daromad |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | жылдық жиынтық табыс |
| Ұсыныстар | жылдық жиынтық табыс |
Жылдық жоспар / план годовой / zhyldyq zhospar
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. planus — «тегіс, жазық»; → ағылш. plane, plain, нем. Plan және т.б.) - |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | >кесте жоспарлаудың ортақ құжаты болып табылады, онда бағдарламаның білімге, түрткі болатын дағдылар мен шеберліктеріне қойылатын талаптарды орындаумен, әртүрлі физикалық сапаларды дамыту бойынша тапсырмаларды шешумен, дене шынықтыру дайындығы және үй тапсырмасын орындау бойынша бақылау нормативтерін тапсырумен байланысты оқу тапсырмаларын орналастыру тәртібімен анықталады. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | Түрк. yıllık plan, әзірб. іllіk plan, қырғ. жылдык план, өзб. yіllіk rejasі |
| Ұсыныстар |
Жылдық қаржылық есептілік / отчетность финансовая годовая / zhyldyq qarzhylyq eseptilik
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (франц. finances көпше түр, finer «төлеу» сөзінен шыққан) - Барлық мүдделі тұлғалар үшін шаруашылық етуші субъектілердің ақпараттық тұрғыдан «ашықтығын» қамтамасыз ететін есептіліктің негізгі формаларының бірі. Жылдық есептілікті кәсіпорындарды басқару органдары бекітуі тиіс. Есептілікті ұйымдастыруға, жай-күйіне, сенімділігі мен уақытында берілуіне атқарушы органдар жауапты болады. Соңғы жылдары жылдық қаржылық есеп формаларының саны айтарлықтай азайды. Қазіргі таңда жылдық қаржылық (бухгалтерлік) есептілікке бухгалтерлік теңгерім, ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп, капиталдың өзгеруі туралы есеп, алынған қаражатты мақсатқа сәйкес пайдалану туралы есеп, сондай-ақ бухгалтерлік теңгерімге тіркелген түсіндірме жазбасы мен аудитордың қорытындысы жатады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. yıllık hesaplar, әзірб. іllіk hesabları, қырғ. ар жылдык билдирүүлөр, өзб. yіllіk hіsob |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жылдық қаржылық есептілік |
Жылнама / анналы / zhylnama
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | 1. (көпше түрі, лат. annales annus — «жыл») — қала, облыс немесе мемлекет өмірімен байланысты оқиғалардың жылдық жазбалары. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. tarіhsel olaylar, әзірб. salnamə, қырғ. анналдарында, өзб. tarіxі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | жылнама |
